Miejsce Straceń Powstańców Śląskich w Sławięcicach1

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Pomnik Upamiętniający Kadetów Walczących w III Powstaniu Śląskim5

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Tablica Upamiętniająca Nadanie Szkole Podstawowej nr. 12 im. Zygmunta Kuczyńskiego1

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Tablica Pamięci Powstańców Śląskich na Placu Rodła3

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Grób Powstańców Śląskich w Koźlich Rogach1

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Koziołek Powstaniec Śląski3

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Mogiła Zbiorowa Powstańców Śląskich w Kłodnicy2

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Pomnik Nieznanego Powstańca w Sławęcicach2

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Pomnik Pamięci Powstańców Śląskich w Koźlu3

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Pomnik Upamiętniający Powstańców Śląskich w Kuźniczkach2

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

Tablica Pamięci Powstań Śląskich przy Dworcu Kolejowym w Kędzierzynie1

      Wyniki plebiscytu: na 5011 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 342 osoby, a za Niemcami – 4546.   

     Koźle – miasto powiatowe (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 7832 osoby, 2232 mówiących językiem polskim, 234 językiem polskim i niemieckim, 5346 niemieckim. W listopadzie 1919 r.                W wyborach komunalnych Polacy uzyskali 1      z 24 mandatów. W Koźlu znajdowała się siedziba powiatowej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była to tajna organizacja założona w styczniu 1919 r. przez Alfonsa Zgrzebnioka. W Koźlu znajdowała się również siedziba Polskiego Komitetu Plebiscytowego, zdemolowana w kwietniu 1920 r. przez niemieckie bojówki, została przeniesiona do wsi Cisek. W Koźlu w latach 1918–1921 stacjonowały m.in. poddziały 117. Dywizji Piechoty gen. mjr. Karla Hoefera, 32 batalion saperów por. Zumbrucha, ugrupowanie sipo płk. de le Roi, 2 odcinek pułku „Cosel” mjr. Dommeila. W czasie III powstania śląskiego      o Koźle toczono walki, gdyż miasto to było ważne ze względów taktycznych, znajdował się tu bowiem port w Przystani Kozielskiej. Próbę zajęcia miasta od 9 maja 1921 r. podjęły oddziały pułku katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód”, 1 batalion Jana Lortza i 2 batalion Franciszka Sitka, cel został osiągnięty  i 10 maja 1921 r. polskie oddziały powstańcze zajęły port w Przystani Kozielskiej, zmuszając Niemców do wycofania się za linię Odry.

     Wyniki plebiscytu: na 2425 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 399 osób, a za Niemcami – 2003.

   Kędzierzyn – gmina wiejska z obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 4024 osób, 1180 mówiących językiem polskim, 347 językiem polskim              i niemieckim,  2495 niemieckim. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. Polacy uzyskali 2 z 12 mandatów. W czasie III powstania śląskiego Kędzierzyn był głównym ośrodkiem walk powstańców z Niemcami. Siły niemieckie w tym rejonie z końcem pierwszej dekady maja 1921 r. liczyły ponad 3500 osób. Całością Selbschutzu Oberschlesien dowodził kap. May i kap. von Matuschka. Zdobycie Kędzierzyna władzę powstańcze zleciły pułkowi zabrskiemu Pawła Cymsa                                        i katowickiemu Walentego Fojkisa. Miejscowość ta była istotna dla obu stron          z powodu ważnego i dużego węzła komunikacyjnego. Pułk Cymsa, w skład którego wchodziły 3 bataliony i 2 pociągi pancerne zaatakowały Kędzierzyn od południowego wschodu, z kolei pułk Fojkisa wzmocniony        o batalion kozielski pod dowództwem ppor. Leonarda Krukowskiego uderzył od wschodu. Siły powstańcze liczyły ok. 4000 ludzi. Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych skierowała do pułków P. Cymsa i W. Fojkisa pod Kędzierzynem wsparcie oficerów łącznikowych oraz przydzieliła pancerne pociągi   („Pieron”      i „Wilk”), a także baterię lekkich dział bezpośredniego wsparcia piechoty. Dnia 9 maja 1921 r. pierścień wokół Kędzierzyna się zacisnął, 3 kompania J. Wydry z batalionu bytomskiego Jana Lortza zdobyła dworzec kolejowy, broniony przez włoskich żołnierzy wspierających Niemców. W tym samym czasie 3 kompania batalionu katowickiego Karola Woźniaka wdarła się do miasta, torując drogę pozostałym oddziałom powstańczym. Przed zmrokiem Kędzierzyn został opanowany przez Polaków, a zdobyta broń, wozy i żywność dodatkowo wzmocniły powstańców.                  W zmaganiach o Kędzierzyn zabitych i rannych było ok. 200 Niemców. Po stronie polskiej śmierć poniosło 39 powstańców. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka pod dowództwem von Magnisa, celem ataku było okrążenie wojsk Karola Gajdzika                          w Kędzierzynie. Mimo przygotowań do obrony    i prób utrudniania przemarszu oddziałom niemieckim (wysadzenie mostu na Kłodnicy), mając do dyspozycji skromne wsparcie, wojska powstańcze ostatecznie musiały wycofać się    z miasta i przekazać je w ręce Niemców. Dnia 11 czerwca 1921 r. przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej podpisali porozumienie                z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych,      w jego wyniku walki w rejonie Kędzierzyna przerwano.

    Wyniki plebiscytu: na 2088 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 494 osoby, a za Niemcami – 1535.

  Kłodnica – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 3736 osób, 2540 mówiących językiem polskim, 96 językiem polskim i niemieckim, 1099 niemieckim.            W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali tutaj 3 z 12 mandatów. Dnia 9 maja 1921 r., gdy wojska powstańcze zajęły Kędzierzyn, oddziały niemieckie wycofały się za linię Odry, pozostawiając w Kłodnicy nieduży garnizon mający opóźnić pochód powstańców. Dnia 10 maja batalion Karola Woźniaka z pułku katowickiego Walentego Fojkisa ostatecznie zdobył Kłodnicę i wyparł oddziały niemieckie za Odrę. Dnia 4 czerwca nastąpiła ofensywa niemiecka oddziałów płk. von Reibnitza, zasięg natarcia obejmował m.in. Kłodnicę, której w tym czasie strzegły oddziały kompanii Hieronima Brysza, zostały one jednak zmuszone do wycofania się na południe. Następnego dnia, 5 czerwca, Kłodnicę zajęły oddziały niemieckie      i rozpętały terror wymierzony przeciwko powstańcom i polskim działaczom plebiscytowym.

    Wyniki plebiscytu: na 623 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 185 osób, a za Niemcami – 422.

  Cisowa – gmina wiejska w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 998 osób, 994 mówiących językiem polskim, 4 niemieckim.    W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. 12 mandatów zostało podzielonych parytetycznie. W czasie III powstania śląskiego Cisowa 5 razy przechodziła z rąk do rąk. Dnia 8 maja 1921 r. w czasie walk oddziały Walentego Fojkisa poprowadziły natarcie na Kędzierzyn z 3 zbieżnych kierunków. W tym czasie bytomski batalion Jana Lortza opanował bez walki Cisową. Niemcy przeszli w tym rejonie do działań o charakterze zaczepnym, skupiając swoje siły na pasie bronionym przez pułk Karola Gajdzika. Dnia 4 czerwca doszło do głównego natarcia sił niemieckich, zmusiły one oddziały pułku Gajdzika do wycofania się          w kierunku kompleksów leśnych w dolinie rzeki Kłodnicy.

      Wyniki plebiscytu: na 1584 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 415 osób, a za Niemcami – 1127.

   Sławięcice – gmina wiejska z kolonią                i obszarem dworskim w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle).          W 1910 r. mieszkało tu 2441 osób, 1062 mówiących  językiem polskim, 146 językiem polskim i niemieckim, 928 niemieckim.              W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy zdobyli 11 z 21 mandatów. Sławięcice były ważnym punktem strategicznym                  ze względu na połączenie kolejowe                      z Kędzierzynem. W czasie III powstania śląskiego 4 maja 1921 r. miejscowość tę zajął    i obsadził batalion tarnogórski Romana Koźlika i ugrupowanie Seweryna Jędrysika. Tego samego dnia powołano w Sławięcicach polskie władze gminne, a także komendanta dworca K. Krzykałę. W Sławięcicach mieściła się też tymczasowa siedziba I Dywizji Wojsk Powstańczych, stanowiły też one polską bazę wypadową dla wojsk powstańczych. Mieszkańcy Sławięcic walczyli w wielu bitwach, m.in. pod  Górą św. Anny, Lenartowicami czy Kędzierzynem. Dnia 4 czerwca 1921 r. do Sławięcic wkroczyły niemieckie oddziały płk. von Magnisa. Wycofujący się powstańcy wysadzili 3 mosty na Młynówce i Kłodnicy, podjęto także próbę odbicia miejscowości, jednak było to  bezskuteczne. W bitwie                o Sławięcice polegli i zmarli od ran: Jan Szendzielorz, Konstanty Przybyła, Karol Naczyński, Cholewa, Roman Fuchs, F. Piela, Stanisław Strużyna, Franciszek Mośko i Paweł Burzan. Po opanowaniu Sławięcic niemieckie oddziały rozstrzelały tu 11 powstańców wziętych do niewoli, a część wywieziono do więzień w Leśnicy i Krapkowicach.

    Wyniki plebiscytu: na 214 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 57 osób, a za Niemcami – 149.

      Kuźniczka – gmina wiejska i obszar dworski w powiecie kozielskim (obecnie część miasta  Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkały tu 232 osoby, 194 mówiących językiem polskim, 194 językiem polskim i niemieckim, 37 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych nie wystawiono tu listy polskiej. Kuźniczka została zdobyta przez polskie oddziały powstańcze 9 maja 1921 r., przez 4 batalion Fryderyka Woźniaka przy wsparciu od strony Sławięcic batalionu bytomskiego Jana Lortza. Dnia 23 maja Kuźniczka stała się bazą wypadową dla wojsk powstańczych w kierunku Zdzieszowic i Rozwadzy. W Kuźniczce 4 czerwca 1921 r. bronił się przed atakami niemieckimi pułk królewskohucki Karola Gajdzika przy wsparciu żandarmerii powstańczej i pociągu pancernego „Ludyga”. Ostatecznie oddziały Gajdzika zmuszone zostały do wycofania się, a wieś trafiła w ręce niemieckie.

     Wyniki plebiscytu: na 606 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziało się 323 osoby, a za Niemcami – 273.

   Blachownia Śląska – gmina wiejska                  w powiecie kozielskim (obecnie część miasta Kędzierzyn-Koźle). W 1910 r. mieszkało tu 910 osób,  807 mówiących językiem polskim, 3 językiem polskim i niemieckim, 100 niemieckim. W listopadzie 1919 r. w wyborach komunalnych Polacy uzyskali 7 z 12 mandatów. Blachownia Śląska w czasie III powstania śląskiego była niezwykle istotnym punktem strategicznym w rejonie Kędzierzyna. Dnia 8 maja 1921 r.  batalion katowicki Franciszka Sitka opanował Blachownię. Następnego dnia  bataliony katowickie braci Fryderyka i Karola Woźniaków uderzyły z rejonu Blachowni Śląskiej na  zachód od linii obronnej Niemców, dopiero wystawienie do walki baterii artylerii przez  Walentego Fojkisa skłoniły nieprzyjaciela do odwrotu. Dnia 4 czerwca 1921 r. 1. Dywizja Wojsk Powstańczych na wysokości Blachowni zorganizowała doraźną obronę, by zagrodzić  wojskom Selbstschutzu Oberschlesien drogę do zagłębia przemysłowego. W toku całodniowych walk Blachownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Dnia 5 czerwca nad ranem za sprawą ofensywy Freikorpsu Oberland Ernsta Horadama Blachownia ostatecznie dostała się w ręce Niemców. Dnia 12 czerwca za sprawą porozumienia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej                  i Plebiscytowej z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych walki w rejonie Blachowni Śląskiej ostatecznie ustały.

   Wynik plebiscytu: na 562 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 52 osoby, a za Niemcami – 510.