Pomorzowice, pow. głubczycki, stanowisko  1.

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się około 250 m na południe od zabudowań PGR w Pomorzowicach i około 50 m na południowy zachód od stawu. Opis stanowiska: Grodzisko typu stożkowatego, datowane na okres średniowieczny. Zalega na skraju terasy niewielkiego strumienia, odcięte od reszty prostokąta o wymiarach 45 x 28 m. Wysokość obiektu dochodzi do 3 – 4 m. Całkowita powierzchnia grodziska – około 0,5 ha. 

Rodzaj i charakter badań: okres międzywojenny – badania powierzchniowe; 1970 r. – badania powierzchniowe – M. Parczewski. 

Zabytki: fr. ceramiki, polepa. Źródła pisane: 1336 r. 

Chronologia: XIII – XIV w. 

Zbiory: do 1945 roku – zaginęły, 1970 – KZA w Opolu. 

Literatura: Altschlesische Blätter, 1927, s. 14; Altschlesische Blätter, 1932, s. 38; Altschlesische Blätter, 1935, s.154; Altschlesische Blätter, 1937, s. 135; Altschlesische Blätter, 1939, s. 82, 123; Uhtenwoldt H. Die Burgverfassung inder Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens “Breslauer Historische Forschungen”, 1938, s.11; Kozłowska W.,  Wczesnośredniowieczne grody woj.. opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956, t. 1, poz.127; Hołubowicz W., Opole w wiekach X-XII , 1956, s. 49. Gedl M., Kultura łużycka na Górnym Śląsku, 1962, s, 220; Antoniewicz W., Wartołowska W., Mapa grodzisk w Polsce, 1964, s. 40; Gedl M., Stan badań nad wczesnym średniowieczem lessowej wyżyny głubczyckiej [w:] Badania Archeologiczne na  Górnym Śląsku, 1969, s. 156; Parczewski M., Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych  grodzisk w powiecie głubczyckim w maju 1970 roku [w:] Terenowe badania archeologiczne na Opolszczyźnie, 1970, s. 50; Borek H., Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 124;  Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Materiały do osadnictwa…, 1977, s. 400 – 403.

Pomorzowice, pow. Głubczyce, mapa z karty AZP z Archiwum Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu

Pomorzowice, pow. głubczycki, stanowisko 2

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się około 1 km na północny wschód od zabudowań PGR w Pomorzowicach, na cyplu wzgórza na wschód od niewielkiego strumienia, około 350 m na północ od przecięcia drogi Pomorzowice – Klisino z torem kolejowym. 

Opis stanowiska: Ma kształt stożka, usypanego na cyplu. W rzucie poziomym jest kształtu owalnego/prostokątnego o wymiarach 50 x 55 m. Na skraju północnym cypla stwierdzono istnienie nasypu ziemnego o wyniosłości 0,5 – 1 m, który stanowi prawdopodobnie pozostałość wału obronnego. 

Rodzaj i charakter badań: 1956 r. – badania powierzchniowe – m.in. M. Gedl; 1970 r. – badania powierzchniowe – M. Parczewski. 

Zabytki: fr. ceramiki. 

Źródła pisane:1336 r. 

Chronologia: XIV – XVI w.

Zbiory: do 1945 roku – MŚO w Opolu, nr inw. 30: 349; KZA w Opolu.

Literatura: Altschlesische Blätter, 1927, s. 14; Altschlesische Blätter, 1932, s. 38; Altschlesische Blätter, 1935, s.154; Altschlesische Blätter, 1937, s. 135; Altschlesische Blätter, 1939, s. 82, 123; Uhtenwoldt H. Die Burgverfassung inder Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens “Breslauer Historische Forschungen”, 1938, s.11; Kozłowska W.,  Wczesnośredniowieczne grody woj.. opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956, t. 1, poz.127; Hołubowicz W., Opole w wiekach X-XII , 1956, s. 49. Gedl M., Kultura łużycka na Górnym Śląsku, 1962, s, 220; Antoniewicz W., Wartołowska W., Mapa grodzisk w Polsce, 1964, s. 40; Gedl M., Stan badań nad wczesnym średniowieczem lessowej wyżyny głubczyckiej [w:] Badania Archeologiczne na  Górnym Śląsku, 1969, s. 156; Parczewski M., Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych  grodzisk w powiecie głubczyckim w maju 1970 roku [w:] Terenowe badania archeologiczne na Opolszczyźnie, 1970, s. 50; Borek H., Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 124;  Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Materiały do osadnictwa…, 1977, s. 400 – 403

Pomorzowice, pow. Głubczyce, mapa z karty AZP z Archiwum Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu

Mokre, pow. głubczycki, A

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się na terenie zwanym Grodzie, około 2 km na północny zachód od wsi Mokre, około 1,2 km na północ od wsi Radynia, około 200 m na północny wschód od stawu i około 450 m na wschód od skrzyżowania dróg Opawica – Dobieszów i Radynia – Pielgrzymów. Stanowisko w archiwum i literaturze było określane w miejscowościach: Pielgrzymów, Dobieszów, Mokre ”. Obecnie stanowisko zlokalizowane jest na gruntach wsi Mokre. Zachowano nr archiwalny.

Opis stanowiska: Grodzisko pierścieniowate datowane jest na okres wczesnośredniowieczny. Leży na wschodnim nachylonym stoku wzgórza poniżej jego kulminacji. Jest kształtu owalnego o wymiarach 120 x 135 m. Majdan grodziska otoczony jest fosą i wałem. Szerokość fosy wynosi 7,0 – 8,0 m. Szerokość wału 8 – 10 m. W części zachodniej wał jest silnie zniszczony okopami. Ogólna powierzchnia obiektu wynosi 1,2 ha. Stanowisko to jest znane literaturze przedmiotu od 1884 r. Figurowało pod nazwami okolicznych wsi: Pielgrzymów, Dobieszów, Mokre. Badania w okresie międzywojennym, jak i powojenne, ograniczały się do powierzchownej penetracji i pomiarów. Nie wykonywano żadnych sondaży, wskutek czego nie znana była chronologia obiektu. Przeważnie powtarzano za Uhtenwoldt przypuszczenie iż powstanie grodziska należy wiązać z ludnością kultury łużyckiej, a wtórne użytkowanie przypadało na wczesne średniowiecze. Wg Hellmicha obiekt miał wyłącznie wczesnośredniowieczną metrykę. Inna koncepcja opublikowana w 1930 r. w Altschlesische Blätter opowiadała się za średniowiecznym pochodzeniem grodziska. O grodzisku informował również G. Raschke w latach 1930 – 1939. Dopiero badania sondażowe w 1981 r. wykazały, ze obiekt należy określić jako wczesnośredniowieczny, nie podważono jednak prawdopodobieństwa wykorzystywania grodziska przez ludność kultury łużyckiej. Rodzaj i charakter badań: 1956 r. – badania powierzchniowe – M. Gedl; 1969 r. – badania powierzchniowe – M. Gedl;1970 r. – badania powierzchniowe – M. Parczewski;1981 r. – badania sondażowe – K. Macewicz; 2007 r. – badania weryfikacyjne AZP.

Zabytki: fr. ceramiki.

Źródła pisane: 1337 r.

Chronologia: okres wczesnego średniowiecza.

Zbiory: do 1945 roku – KZA w Opolu.

Literatura: Altschlesische Blätter, 1930, s.47; G. Raschke, 1930 – 1939; M. Gedl, Kultura Łużycka…, 1962, s. 220 (jako Pielgrzymów); Kaźmierczyk, Macewicz, Wuszkan, Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, 1977, s.  304 (nieokreślone) poz. 330 (jako Pielgrzymów); Terenowe badania archeologiczne na Opolszczyźnie, 1962, s. 37; Opolski rocznik muzealny, t. VI, 1975, s. 175, poz. 60; Opolski informator archeologiczny, 1983, s. 72-76.

Archiwum: Muzeum Śląska Opolskiego – teczka Pilgelsdorf.

Raków, pow. głubczycki, 1;

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się w północno – wschodniej części wsi Raków, na północny wschód od drogi Babrów – Szczyty, na terasie rzeki Cyny, powyżej niewielkiej zapory na tej rzece.

Opis stanowiska: Grodziski typu pierścieniowatego o bliżej nieokreślonej chronologii / wczesnośredniowieczne lub z epoki brązu – kultura łużycka. Pierwotnie obiekt posiadał kształt kolisty o średnicy około 70 m. Szerokość zachowanego wału obronnego wynosi około 5 – 7 m. Grodzisko silnie zniszczone eksploatacją żwiru. Powierzchnia obiektu około 0,5 ha.

Rodzaj i charakter badań: 1945 r. – badania powierzchniowe; 1954 r. – badania sondażowe – M. Gedl; 1962 r.  – badania sondażowe – M. Gedl; 1970 r. – badania powierzchniowe – M. Parczewski.

Źródła pisane: 1223 r.

Chronologia: kultura łużycka, okres wczesnego średniowiecza (Hellmich datuje (z zastrzeżeniem) na okres wczesnego średniowiecza. Jednakże na podstawie ogromnych zniszczeń obiektu, nie jest możliwe precyzyjne datowania.

Literatura: Altschlesische Blätter, 1926, s. 76; M. Hellmich, Schlesische Wehranglagen [w:] Altschlesien, 1930, s. 47; K. Kozłowska, Wczesnośredniowieczne grody woj. Opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956 t. 1. poz. 131; Hołubowicz W., Opole w wiekach X-XII, 1956, s. 49; Gedl M., Sprawozdanie z badań Ekspedycji Kietrzańskiej w roku 1962 [w:]Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w roku 1962, 1962, s.24-25;M. Gedl, Kultura łużycka na Górnym Śląsku, 1962, s. 222; M. Parczewski, Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych grodzisk w powiecie głubczyckim w maju 1970 roku[w:]Terenowe badania archeologiczne na Opolszczyźnie, 1970, s. 51;  H. Borek, Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 102; Kaźmierczyk, Macewicz, Wuszkan, Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, 1977, s. 426-428.

Raków, pow. Głubczyce, mapa z karty AZP z Archiwum Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu

Jędrychowice, pow. Głubczyce, 1.

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się około 650 m na południe od kościoła we Włodzieninie, na cyplu wcinającym się w dolinę zalewową rzeki Troi i jej prawobrzeżnego dopływu Potoku Kałuża.

Opis stanowiska: Zbudowane na planie zbliżonym do nieregularnego kwadratu  o średnicy około 100 m. Centralna część obiektu o średnicy 30 x 35 m otoczona jest fosą o szerokości 15 – 20 m i doskonale zachowanym wałem o szerokości 20 – 24 m i wysokości 3 – 5 m. Cypel, na którym zlokalizowane zostało grodzisko odcięty jest od strony południowo wschodniej przekopem. W części południowej wału widoczna jest przerwa, wskazująca na funkcjonowanie w tym miejscu bramy. W przekopie stwierdzono ślad dawnej drogi, biegnącej do bramy. Miąższość warstwy kulturowej wynosi co najmniej 1 m. Ślad pojazdu zachował się także w centralnej części obiektu. Całkowita powierzchnia grodziska – około 1 ha. Od strony zachodniej grodzisko poważnie uszkodzone przez eksploatację piasku i żwiru.

Rodzaj i charakter badań: 1929 r. – badania wykopaliskowe; 1945 r. – przed i po – badania powierzchniowe; 1970 r. – badania weryfikacyjne i sondażowe – M. Parczewski; 1972 r. – badania sondażowe – M. Parczewski.

Zabytki: fr. ceramiki, węgli drzewnych, fr. glinianego krzyża z wizerunkiem Chrystusa, zgrzebło, nóż z żelaza, przęślik z gliny.

Źródła pisane: 1377 r.

Chronologia: XIII – XIV – XV w.

Zbiory: do 1945 roku – MŚO w Opolu, nr inw. 2908:27, 42:100; KZA w Opolu.

Literatura: Müller K.A., Vaterländische Bilder oder Geschichte und beschreibung Geschichte und Beschreibung sämmtlicher Burgen und Ritterschlösser Schlesiens bei der Anteile und Grafchaft Glaz, 1884, s. 553;  Hoffichter R., Heimatkunde des Kreises Leobschütz, cz. 2, 1914, s. 526; Kałuża J., Verschwundene Dörfer und Burgem in Oppaland [w:] Oberschlesische Heimat, 1915, z. 2, s. 73; Hellmich M., Schlesische Wehranlagen [w:] Altschlesien, 1930, t. 3, s. 47; Altschlesische Blätter, 1930, s. 15; Altschlesische Blätter, 1932, s. 38; Altschlesische Blätter, 1933, s. 58; Uhtenwoldt H., Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens, “Breslauer Historische Forschungen”, 1938, s. 11; Kozłowska W., Wczesnośredniowieczne woj. opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956, t. 1, poz. 130; Hołubowicz W., Opole w wiekach X-XII, 1956, s. 49; Gedl M., Sprawozdanie z badań Ekspedycji Kietrzańskiej w roku 1962, “Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w 1962”, 1962, s. 37; Antoniewicz W., Wartołowska W., Mapa grodzisk w Polsce, 1964, s. 40; Borek H., Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 28; Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, 1977, s. 539-545; Gedl M., Chochorowski J., Blajer W., Jędrychowice. Grodzisko II, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, 1985, s. 43-50; Chochorowski J., Jędrychowice. Grodzisko II, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, 1987, s. 13-17.

Jędrychowice, pow. Głubczyce, 2.

Lokalizacja grodu: Grodzisko znajduje się około 800 m na południowy zachód od kościoła we Włodzieninie, na cyplu ograniczonym od północy doliną zalewową rzeki Troi, a od wschodu i zachodu dolinami prawobrzeżnymi dopływów Troi. Około 500 m na południowy wschód od mostu na Troi, przez który przebiega droga Włodzienin – Lewice.

Opis stanowiska: Grodzisko typu pierścieniowatego, datowane na epokę brązu, wczesną fazę kultury łużyckiej. Zbudowane zostało na planie zbliżonym do kolistego, o średnicy około 200 m (łącznie z fosą i wałem). Zajmuje ono część północną cypla, otoczonego od północy, wschodu i zachodu podmokłymi dolinami strumieni. Majdan obiektu otoczony jest ze wszystkich stron fosą i wałem. Miąższość warstwy w wykopach sondażowych: pierwszy – ujawnił warstwy nasypowe w fosie, do 2,9 m, drugi na majdanie, nawarstwienia o miąższości – 12-20 cm, trzeci – nawarstwienia o miąższości 20-150 cm. Szerokość fosy to 8 – 10 m. Szerokość wału to 10 – 12 m. Umocnienia są całkowicie zniszczone w części północno zachodniej grodziska, silnie rozorane w części południowo wschodniej, a od zachodu wał uszkodzony.

Rodzaj i charakter badań: 1929 r. – badania wykopaliskowe; 1945 r. (przed i po)  – badania powierzchniowe różnych osób; 1962 r. – badania powierzchniowe – M. Gedl; 1970 r. – badania sondażowe – M. Parczewski;

Zabytki: fr. ceramiki, szydło kościane, fr. przedmiotu żelaznego, polepa i fragmenty cegieł;

Źródła pisane: 1377 r.

Chronologia: okres epoki brązu, kultura łużycka, okres wczesnego średniowiecza, średniowiecza.

Zbiory: do 1945 roku – MŚO w Opolu, nr inw. 31: 91; Muzeum w Raciborzu.

Literatura: Müller K.A., Vaterländische Bilder oder Geschichte und beschreibung Geschichte und Beschreibung sämmtlicher Burgen und Ritterschlösser Schlesiens bei der Anteile und Grafchaft Glaz, 1884, s. 553;  Hoffichter R., Heimatkunde des Kreises Leobschütz, cz. 2, 1914, s. 526; Kałuża J., Verschwundene Dörfer und Burgem in Oppaland [w:] Oberschlesische Heimat, 1915, z. 2, s. 73; Hellmich M., Schlesische Wehranlagen [w:] Altschlesien, 1930, t. 3, s. 47; Altschlesische Blätter, 1930, s. 15; Altschlesische Blätter, 1932, s. 38; Altschlesische Blätter, 1933, s. 58; Uhtenwoldt H., Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens, “Breslauer Historische Forschungen”, 1938, s. 11; Kozłowska W., Wczesnośredniowieczne woj. opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956, t. 1, poz. 130; Hołubowicz W., Opole w wiekach X-XII, 1956, s. 49; Gedl M., Sprawozdanie z badań Ekspedycji Kietrzańskiej w roku 1962, “Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w 1962”, 1962, s. 37; Antoniewicz W., Wartołowska W., Mapa grodzisk w Polsce, 1964, s. 40; Borek H., Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 28; Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, 1977, s. 379-381; Gedl M., Chochorowski J., Blajer W., Jędrychowice. Grodzisko II, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, 1985, s. 43-50; Chochorowski J., Jędrychowice. Grodzisko II, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, 1987, s. 13-17.

Lubotynia/Lubotyń, pow. Głubczyce, 1,

Lokalizacja grodu: 2 Grodziska domniemane. Na rozległym wzniesieniu, obok drogi polnej ze wsi Kolonia św. Anny do osady Kietrz.

Opis stanowiska: 2 w przybliżeniu koliste, sztucznie usypane kopce, oddalone od siebie o około 150 m. Średnica pierwszego z nich – około 20 m, drugiego – około 30 m, wysokość obu wynosi od 4 do 4,5 m. Śladów umocnień brak, brak również nawarstwień kulturowych z okresu wczesnego średniowiecza ani u podnóża, ani na powierzchni stożków. Sporadycznie występują zabytki nowożytne, szczególnie na mniejszym stożku. W świetle badań wykopaliskowych Gedigi B., obiekty zostały uznane za grodziska domniemane.

Rodzaj i charakter badań: 1957 r. – 1958 r. – badania powierzchniowe – J. Kaźmierczyka; 1970 r. – badania powierzchniowe – M. Parczewski; 1963 r. – badania wykopaliskowe – B. Gediga.

Zabytki: fr. ceramiki.

Źródła pisane: 1286 r.

Chronologia: obiekt 1 -? Obiekt 2 – średniowiecze.

Zbiory: do 1945 roku – AM w Bytomiu, AKZA w Opolu, PAŚ we Wrocławiu.

Literatura: SV I, 1870, 33; Hofrichter  R., Heimatkunde des Kreises Leobschütz, cz. 2, Głubczyce, 1914, s. 495; SV III, 186 – 187; AB 1928, 115; 1930, 79; Hellmich M., Schlesische Wehranlagen [w:] Altschlesien, 1930, t .3, s. 47; Richthofen B. Altsteinzeitliche  Funde aus der Prowinz Oberschlesien [w:] Aus Oberschlesiens Urzeit, 1930, z. 1, s.15-16; Raschke G. Bericht über die Tätigkeit des Vertraumsmannes für die Kulturgeschichtlichen Bodenaltertümer der Prowinz Oberschlesien [w:] Nachrichtenblatt für Deutsche Vorzeit, 1930,  t. 6, s. 15-16; Altschlesische Blätter, 1937, s. 167; Altschlesische Blätter, 1938, s. 36; Kozłowska W., Wczesnośredniowieczne grody woj.. opolskiego na tle warunków fizjograficzno-gospodarczych [w:] Kwartalnik Opolski, 1956, t. 1, poz. 9; Kaźmierczyk J., Weryfikacja grodzisk [w:] Archeologia Śląska,1959, t. 3, s. 154; Gediga  B., Sprawozdanie z wstępnych badań powierzchniowych na kopcu koło Lubotynia, pow. Głubczyce, Śl. SA, t. 4, s. 8; Gediga B., Wyniki wstępnych badań archeologicznych na kopcu w Lubotynia, pow. Głubczyce, Sprawozdania Archeologiczne, t. 17, 293 – 298; Gedl M., Stan badań nad wczesnym średniowieczem lessowe wyżyny głubczyckiej [w:] Badania Archeologiczne na Górnym Śląsku, 1969, s. 156; Dąbrowska E., Pogranicze wiślańsko-śląskie we wczesnym średniowieczu w świetle materiałów nekropolicznych. [w:] Z badań nad wczesnym średniowieczem Górnego Śląska, 1970, z. 7, s. 15; Borek H., Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, 1972, s. 106; Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, 1977, s. 272-274. 

Archiwum: Archiwum Muzeum w Bytomiu, AKZA w Opolu. Uwaga-  najprawdopodobniej jest to pozostałość po niedokończonych gródkach stożkowatych lub pamiątka dla upamiętniania wydarzeń wojennych (z nimi wiąże się część legend).

   Wynik plebiscytu: na 562 uprawnionych do głosowania za Polską opowiedziały się 52 osoby, a za Niemcami – 510.